Nadzorować i karać – na doniosłość tych działań w życiu społecznym zwrócił uwagę już Michel Foucault. Dużą rolę w tym procesie odgrywają przepisy prawne. Prawo ma ogromne znaczenie dla ludzkiego życia. Większość spraw, które są związane z podejmowaniem ważnych z perspektywy sytuacji bytowej człowieka decyzji, jest regulowanych prawnie. Prawo ma wymiar nie tylko jednostkowy: doniosła jest także jego rola społeczna i polityczna. Jako zjawisko nie tylko dotyczy działań różnych grup społecznych, ale również jest ustanawiane i wspierane przez władzę publiczną, która tworzy a następnie chroni przestrzegania prawa. Wskazuje to, jak doniosłą rolę w życiu społecznym pełni. W naukach prawnych najczęściej wymienia się kilka podstawowych funkcji prawa:
Pierwsza z nich, funkcja stabilizacyjna, nazywana także regulującą, ma za zadania dążenie do możliwie jak największej stabilizacji porządku społecznego. Porządek społeczny może być zachowany o tyle, o ile ludzie wchodzący w skład danej wspólnoty stosują się do zasad, które regulują jej funkcjonowanie. Zasady te spisane są w formie prawa. Każde rażące naruszenie norm prawnych, lub powszechne ich lekceważenie są niemal zawsze równoznaczne z destabilizacją społeczną. Dlatego ważne jest, by prawo było po pierwsze dobrze skonstruowane, tak by jego treść cieszyła się społeczną aprobatą, a po drugie dobrze egzekwowane, tak by wszelkie odstępstwa od normy były szybko regulowane.
Równie ważną, choć często pomijaną funkcją prawa, jest funkcja kulturowa. Wbrew pozorom, prawo nie jest do końca obiektywne. Co więcej, nie jest też neutralne aksjologicznie (moralnie), jak chcieliby przedstawiciele pozytywizmu prawniczego. Każdy system prawny osadzony jest w określonej kulturze, osoby tworzone prawo są w tej kulturze ukształtowane. Z tego względu jednym z założeń prawa jest jego dążenie do zachowania określonego ładu kulturowego i wypływającego z niego systemu wartości.
Kolejna funkcja prawa sprowadza nas z myślenia o wzniosłych ideach prosto do świata społecznej praktyki. Prawo pełni też funkcję dystrybutywną: na jego gruncie odbywa się podział uprawnień, obowiązków, a także różnych przywilejów obywatelom. W tym kontekście ważna jest inna praktyczna funkcja, mianowicie rozwiązywanie konfilktów prawnych. Przepisy dają podstawę do tego, by rozstrzygnąć różnego rodzaju spory, które bez takiej podstawy byłyby bardzo trudne do rozwiązania.
Po omówieniu pierwszych dwóch funkcji, funkcja trzecia może się wydawać trochę nieintucyjna, a nawet sprzeczna z pierwszymi omówionymi funkcjami. Nierzadko bowiem jest tak, że prawo staje się narzędziem zmiany społecznej. Zmiany prawne stanowią także modyfikacje trybu życia. Organizują życie społeczne: wyznaczają horyzonty tego, jakie działania mogą być podejmowane w ramach współżycia społecznego.
Gdy spytamy zwykłego człowieka, z czym kojarzy mu się prawo, najczęstszą odpowiedzią są rozprawy karne. Ten aspekt egzekwowania prawa jest najbardziej medialny: każdego dnia słyszymy o różnych sprawach kryminalnych, przestępstwach, z zapartym tchem śledzimy procesy sądowe w głośnych sprawach. Wszystko to jest symptomatyczne dla ostatniej, jednej z najważniejszych funkcji prawa: represyjno-resocjalizacyjnej. Represja objawia się w karaniu osób, które dopuściły się naruszenia prawa. Resocjalizacja ma za zadanie sprawienie, by osoby te w przyszłości działały zgodnie z prawem.
Już krótkie opisanie określonych funkcji prawa pokazuje, jak jest ważne dla naszego życia. Czy tego chcemy czy nie, nieustannie znajdujemy się w sferze wpływów prawa. Nawet jeśli go nie znamy, kształtuje ono rzeczywistość, w której żyjemy.
